Literacka Nagroda Nobla 2020 została przyznana...
Amerykańska poetka Louise Glück zdobyła najważniejsze literackie wyróżnienie na świecie. W swoim uzasadnieniu Akademia Szwedzka napisała, że Glück otrzymała Nobla za “jej niepowtarzalny poetycki głos, który swoim surowym pięknem czyni życie każdego z nas uniwersalnym”.
Kim jest tegoroczna noblistka?
Louise Glück urodziła się w Nowym Jorku w 1943 r., dorastała na Long Island. Uczęszczała do Sarah Lawrence College i Columbia University. Obecnie pracuje na Uniwersytecie Yale, mieszka w Cambridge w stanie Massachusetts.
Glück jest znana z wrażliwości i wglądu w samotność, relacje rodzinne i ich rozpad, a także rozważań na temat śmierci. Jej prace są znane ze swojej emocjonalnej intensywności. W swojej twórczości często nawiązuje do mitologii rzymskiej i greckiej. W jej tomikach pojawiają się postaci borykające się z następstwami nieudanych romansów, katastrofalnymi spotkaniami rodzinnymi i egzystencjalną rozpaczą. Ponieważ poetka tak skutecznie pisze o rozczarowaniu, odrzuceniu, stracie i wyobcowaniu, recenzenci często określają jej poezję jako “ponurą” lub “mroczną”.
Do tej pory ukazały się jej tomy poezji: “Firstborn” (1968), “The House on Marshland” (1975) oraz “Descending Figure” (1980). Noblistka jest też autorką m.in. tomów “Meadowlands”, “The Wild Iris”, “Ararat”, “The Triumph of Achilles”, a także esejów takich, jak “Proofs and Theories: Essays on Poetry” (Ecco Press, 1994).
W Polsce wiersze Louise Glück ukazały się w antologii “Dzikie brzoskwinie” (2003), prezentującej teksty amerykańskich poetek od czasów Emily Dickinson aż po czasy współczesne. Jej utwory tłumaczyła Julia Hartwig.
Noblistka klasyfikuje samą siebie w nurcie umiarkowanej „literatury feministycznej i progresywnej, rewidującej zastane stereotypy kulturowe”.
Obecnie Glück jest adiunktem na Uniwersytecie Yale. Mieszka w Cambridge w stanie Massachusetts w USA.
O literackiej nagrodzie Nobla
Literacka Nagroda Nobla przyznawana jest od 119 lat. Jej polscy laureaci to Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) i Olga Tokarczuk (2018). Pięć razy wyróżniono nią dwie osoby jednocześnie, a siedem razy w ogóle nie wyłoniono laureata. Wśród 116 nagrodzonych pisarzy znalazło się jedynie 16 kobiet.
Literackiego Nobla najczęściej dostawali pisarze i poeci z obszaru języka angielskiego – aż 29 razy. Twórców francuskojęzycznych na liście dotychczasowych noblistów jest 14, podobnie jest w przypadku twórców niemieckojęzycznych. Kolejna grupa laureatów literackiej Nagrody Nobla to twórcy piszący po hiszpańsku (11), szwedzku (7), włosku (6), rosyjsku (6) i polsku (5).
Średni wiek laureata to 65 lat. Najmłodsza z wyróżnionych osób miała 41 lat (Rudyard Kipling nagrodzony w 1907 r.), a najstarsza – 88 (Doris Lessing, laureatka z 2007 r.).
W historii nagrody tylko dwa razy przyznano ją pośmiertnie — w 1931 r. uhonorowano nią Erika Axela Karfeldta, wybitnego poetę i członka Szwedzkiej Akademii, który przez 20 lat pełnił funkcję jej sekretarza, w 1961 r. zdarzyło się, że laureat Dag Hammarskjold zmarł pomiędzy ogłoszeniem werdyktu Akademii a ceremonią wręczenia Nobla. W 1974 r. w regulaminie nagrody zastrzeżono, że może być ona przyznawana tylko żyjącym literatom.
Osiem razy — w latach 1914, 1918, 1935, 1940– 43 i 2018 – nagrody nie przyznawano.
Pięciokrotnie literacką Nagrodę Nobla przyznano podwójnie. Otrzymali ją wspólnie w 1904 r. hiszpański dramatopisarz Jose Echegaray i francuski poeta Frederic Mistral. W 1917 r. dwoma noblistami zostali Duńczycy: Henrik Pontoppidan i Karl Gjellerup. Kolejny raz dwoma laureatami byli w 1966 r. szwedzka poetka Nelly Sachs i prozaik z Izraela, tworzący w języku hebrajskim Samuel Joseph Agnon. Po raz czwarty podwójny Nobel został przyznany w 1974 r. Szwedom: pisarzowi Eyvindowi Johnsonowi i poecie Harry’emu Martinsonowi. W 2019 r. laureatami zostali Olga Tokarczuk i austriacki pisarz Peter Handke.
Tylko dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody — Jean Paul Sartre (argumentował, że “pisarz nie powinien dać się przekształcić w instytucję”) i Borys Pasternak (któremu przyjęcia nagrody zakazały władze radzieckie).
Polscy laureaci Literackiej Nagrody Nobla
- Henryk Sienkiewicz w 1905 r.
- Władysław Reymont w 1924 r.
- Czesław Miłosz w 1980 r.
- Wisława Szymborska w 1996 r.
- Olga Tokarczuk (nagroda za 2018 przyznana w 2019 r.)
Ceremonia w czasie pandemii
W tym roku z powodu obostrzeń epidemiologicznych Fundacja Noblowska zrezygnowała z tradycyjnej ceremonii odbywającej się 10 grudnia w rocznicę śmierci Alfreda Nobla. Rozpatrywana jest skromna uroczystość w Sztokholmie, z możliwością łączenia przez internet z laureatami. Nagroda ma zostać przekazana za pomocą szwedzkich placówek dyplomatycznych.