O autorze
Panuje powszechne przekonanie, że biografie pisarzy niemal zawsze znajdują swoje odzwierciedlenie w literaturze przez nich tworzonej. Mario Vargas Llosa jest owej prawdy doskonałym przykładem. Losy rodzinne, edukacja, podróże, realia historyczne i społeczne, w których przyszło mu żyć, działalność artystyczna i polityczna – wszystko to znaleźć można w prozie peruwiańskiego twórcy.
Dzieciństwo bez ojca, szkoła wojskowa i ślub z własną ciotką
Mario Vargas Llosa (a właściwie Jorge Mario Pedro Vargas Llosa) urodził się 28 marca 1936 roku w Arequipie, w Peru. Jego rodzice żyli już wtedy w separacji. Swojego ojca Mario poznał dopiero 10 lat później i nie była to łatwa relacja. Postać obcego, a zarazem autorytarnego ojca znaleźć można choćby na kartach Ciotki Julii i skryby.
Dzieciństwo przyszłego pisarza upłynęło między Boliwią, peruwiańską Piurą i Limą. Ojciec, który niespodziewanie przypomniał sobie o rodzicielskich obowiązkach, wysłał syna do wojskowej szkoły imienia Leoncia Prady (placówki z tradycjami i o bardzo patriotycznym profilu zaprawionym militarnym drygiem). Dwa lata spędzone w szkole zaowocowały debiutancką powieścią Miasto i psy. Jej egzemplarze, jak wieść niesie, nauczyciele i uczniowie owej szkoły demonstracyjnie spalili na dziedzińcu.
W 1953 roku Mario Vargas Llosa rozpoczął studia na Uniwersytecie San Marcos. Wbrew woli ojca wybrał prawo i filologię. Stosunki z rodzicem pogorszyły się do tego stopnia, że Mario musiał uniezależnić się finansowo. W tym celu podejmował wiele prac jednocześnie (podobno miał ich do siedmiu w tym samym czasie – pracował m.in. w rozgłośni radiowej, próbował zarabiać piórem, ale także spisywał na zlecenie nazwiska z grobów na cmentarzu). Oliwy do ognia dolał jego ślub – dla limskiej burżuazji de facto kazirodczy – z Julią Urquidi, byłą żoną jednego z wujów (rzecz jasna to ona właśnie jest pierwowzorem tytułowej postaci z Ciotki Julii i skryby). W roku ślubu (1955) ukazały się w prasie pierwsze opowiadania Vargasa Llosy.
Kilka lat później rozpoczął się podróżniczy okres w życiu przyszłego pisarza. Obronił doktorat w Madrycie, później przeniósł się do Paryża, potem był Londyn, Barcelona, Grecja (gdzie razem z Julio Cortazárem pracował jako tłumacz)… Vargas Llosa wciąż imał się różnorodnych zajęć, ale coraz częściej i lepiej zarabiał na życie jako dziennikarz.
Narodziny artysty
Właściwą karierę literacką zainaugurował tom opowiadań Wyzwanie wydany w 1959 roku. Rzecz dostrzeżono, uhonorowano w Hiszpanii Nagrodą Leopoldo Alasa. Prawdziwy przełom nastąpił jednak w roku 1963, kiedy Vargas Llosa ogłosił swą pierwszą powieść Miasto i psy. Prestiżowa nagroda Biblióteca Breve (Hiszpania) nadała książce rozgłos (spotęgowany pełnymi oburzenia reakcjami z Peru). Vargas Llosa z nieznanego literata stał się młodym i więcej niż obiecującym pisarzem. Wyrazem uznania było zaproszenie autora w 1965 roku do jury ważnej kubańskiej nagrody literackiej Casa de las Américas. Sympatia pisarza dla rewolucji castrowskiej miała się jednak rychło zakończyć. W 1971 roku Peruwiańczyk wyraził swój sprzeciw wobec reżimu po tzw. sprawie Padilli.
Publikacje kolejnych powieści (Zielony dom – 1966, Rozmowa w „Katedrze” – 1969, Pantaleon i wizytantki – 1973, Ciotka Julia i skryba – 1977) oraz liczne i prestiżowe wyróżnienia (nagroda Rómula Gallegosa, stanowisko przewodniczącego w Pen Club International, itd.) ugruntowały jego pozycję. Stał się nie tylko wybitnym pisarzem peruwiańskim, ale posiadał jedno z najbardziej rozpoznawalnych nazwisk latynoskiego boomu i współczesnej literatury światowej. Dalsza biografia pisarza to właściwie pasmo nagród, stypendiów twórczych, podróży i wszelkich innych honorów dostępnych twórcy literatury. Ukoronowaniem tej drogi była Nagroda Cervantesa (1994) – czyli najwyższe możliwe trofeum w literackim świecie hiszpańskojęzycznym. Brakuje tylko literackiego Nobla, choć już od lat Peruwiańczyk wymieniany jest jako żelazny kandydat do tego wyróżnienia.
Vargas Llosa na prezydenta!
Działalność literacka to nie wszystko w życiu Vargasa Llosy. Potwierdzając stereotyp o politycznym zaangażowaniu pisarzy latynoamerykańskich, autor poważnie zaangażował się w peruwiańską politykę. Nie zarzucił jednak swoich dziennikarskich pasji (w 1983 roku pisarz przewodniczył komisji badającej sprawę zabójstwa ośmiu reporterów). Cztery lata później Vargas Llosa stanął na czele Ruchu Wolność (Movimiento Libertad), ugrupowania opozycyjnego wobec prezydenta Alana Garcíi Péreza. W 1990 roku wystartował w wyborach prezydenckich. Przegrał jednak z tajemniczym kontrkandydatem, Alberto Fujimorim, którego prezydentura miała się okazać jednym z mroczniejszych okresów w najnowszej historii Peru.
Dojrzała twórczość
Polityczna porażka Vargasa Llosy wyszła jednak na dobre jego literackiej karierze. Od 1981 roku, kiedy to ukazała się Wojna końca świata – wielka epopeja historyczna – krytyka dość zgodnie narzekała, że książki Peruwiańczyka nie są już takie jak niegdyś. Polityczno-dziennikarska Historia Alejandra Mayty (1984), napisana na zamówienie powieść erotyczna Pochwała macochy (1988) czy eksploatujący wątki indiańskie Gawędziarz (1987) to teksty ciekawe i często zaskakujące, jednak w porównaniu z pierwszymi powieściami autora wypadają dość blado. Rok 1993 przyniósł natomiast Litumę w Andach powieść podejmującą wątki z Kto zabił Palomina Molero (1986). Potem przyszła kontynuacja Pochwały macochy – czyli Zeszyty don Rigoberta (1997) – oraz być może najlepsza późna powieść Vargasa Llosy: Święto kozła (2000). Trzy lata później pisarz wydał Raj tuż za rogiem a w roku 2006 ukazała się jego najnowsza powieść Szelmostwa niegrzecznej dziewczynki.
7 października 2010 roku Mario Vargas Llosa został uhonorowany przez Szwedzką Akademię Nagrodą Nobla.
Vagras Llosa dzisiaj
Obecnie Vargas Llosa pozostaje wciąż aktywny na polu prozy, teatru oraz dziennikarstwa. Jego książki przetłumaczono – jak podaje oficjalna strona internetowa pisarza – na ponad trzydzieści języków (francuski, włoski, portugalski, kataloński, angielski, niemiecki, niderlandzki, polski, rumuński, węgierski, bułgarski, czeski, rosyjski, litewski, estoński, słowacki, ukraiński, słoweński, chorwacki, szwedzki, norweski, duński, fiński, islandzki, grecki, hebrajski, turecki, arabski, japoński, chiński, koreański, malajski i syngaleski).
Sprawdź, które książki są dostępne w naszej Bibliotece – kliknij TUTAJ.
