2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja
O Konstytucji 3 Maja
Konstytucja 3 Maja jest jednym z symboli naszej niepodległości. Przez dziesięciolecia prawo do kultywowania pamięci o jej uchwaleniu świadczyło o kondycji polskiej państwowości. Rocznicę uchwalenia „Ustawy Rządowej” po raz pierwszy uroczyście obchodzono w 1792 r., w przededniu wojny z Rosją, w wyniku której doszło do drugiego rozbioru i zniesienia zmian ustrojowych. Święto państwowe w dniu 3 maja przywrócono w 1919 r. tuż po odzyskaniu niepodległości, a oficjalnie ponownie zniesiono w apogeum stalinizmu w 1951 r., ostatecznie powrócono do jego obchodzenia w 1990 r. Wspominanie Konstytucji było zakazane w okresie zaborów i marginalizowane w czasach PRL, ale w związku z nim tłumnie wychodzono na ulice, jak choćby w Krakowie w 1946 r. i w całym kraju pod szyldem Solidarności w latach 80.
Dlaczego tak ważne okazało się uchwalenie Konstytucji, która jako akt normatywny przetrwała nieco ponad rok? Wydaje się, że chyba najważniejsza była nadzieja, jaką dało to wydarzenie pokoleniom Polaków. Nadzieja, że jesteśmy zdolni do wielkich dokonań, nie tylko na polach bitew, ale też tworząc prawo, które wyrastając z naszej tradycji inspiruje się myślą wspólną dla narodów dążących do wolności. Trzeba przecież pamiętać, że ojcowie „Ustawy Rządowej” Hugo Kołłątaj, Stanisław August Poniatowski, Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki czy Scypion Piattoli czerpali z idei głoszonych przez myślicieli europejskiego oświecania. Konstytucję w chwili jej uchwalenia postrzegano, jako źródło modernizacji państwa w duchu epoki światła, o czym dobitnie świadczy fakt, że została przetłumaczona na wiele języków, przedrukowywały go w całości brytyjskie gazety, komentowała prasa holenderska, chwalił Thomas Jefferson. Trzeba pamiętać, że wśród polskich rozwiązań ustrojowych pojawił się monteskiuszowski trójpodział władzy, inspirowano się koncepcjami włoskiego myśliciela Gaetano Filangierego, procentowało wykształcenie i odwaga Kołłątaja. Mniejszą wagę przywiązywano i nadal się przywiązuje do okoliczności uchwalenia Konstytucji, które przypominały zamach stanu.
Po kilku tygodniach potajemnych przygotowań uznano, że dobrą okazją do przeforsowania Ustawy Rządowej będzie przerwa w obradach sejmu związana za Świętami Wielkiej Nocy i wyjazd z Warszawy wielu posłów przeciwnych reformom. Rano 3 maja Zamek Królewski i Stare Miasto otoczyła Gwardia Piesza Koronna pod komendą Józefa Poniatowskiego. Na galerie sejmowa zwołano przychylnie do konstytucji usposobioną publiczność, w której przeważali młodzi mieszczanie. Obrady rozpoczęły się od przedstawienia raportów na temat sytuacji międzynarodowej, następnie przemówił król przekonując o konieczności przyspieszenia prac zmierzających do naprawy państwa. Odczytano konstytucję i rozpoczęła się dyskusja. Opór budził nie tylko sam projekt, ale równie tryb jego procedowania. Do historii przeszło zachowanie posła Jana Sucharzewskiego grożącego zabiciem syna jeśli dojdzie do głosowania, popierał go przywódca przeciwników reform Ksawery Branicki, późniejszy targowiczanin. Mimo, że opozycja była nieliczna impas w wielogodzinnej dyskusji przełamano dopiero popołudniu. Wtedy uniesioną dłoń zmęczonego króla, który chciał po raz czwarty zabrać głos, uznano z początek aktu przysięgi na Konstytucję, co spowodowało wezwanie zebranych do przyłączenia się do monarchy. Następnie w euforii posłowie i senatorowie wraz z publicznością opuścili salę obrad i z tłumem zebranym przed Zamkiem skierowali się do katedry św. Jana, na uroczyste nabożeństwo, co przedstawił na słynnym obrazie wiele lat później Jan Matejko.
Akt uchwalenia Konstytucji 3 maja dokonał się na przekór tragicznemu położeniu, w jakim znajdowała się Rzeczypospolita u schyłku XVIII w. Wierzono, że zbiorowy wysiłek może doprowadzić do odrodzenia państwa. Ten trochę naiwny, oświeceniowy w swym optymizmie miraż okazał się impulsem dla kolejnych pokoleń Polaków i uczynił z „Ustawy Rządowej” jeden z najważniejszych mitów narodowych, który legł u fundamentów kilkakrotnie odradzającej się w XX w. Rzeczypospolitej (źródło: https://uni.wroc.pl/2021-rokiem-konstytucji-3-maja/).
Z okazji obchodów w tym roku 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja zaplanowano 100 wydarzeń online i stacjonarnie
Niemal 100 wydarzeń w całym kraju, ale także na Litwie i Ukrainie uświetnia obchody 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja – pierwszej w Europie i drugiej na świecie spisanej ustawy zasadniczej, która stała się dokumentem tworzącym tożsamość suwerennego narodu. Obchody święta Konstytucji 3 Maja obejmują wydarzenia organizowane zarówno stacjonarnie – tam gdzie to możliwe i przy zachowaniu obostrzeń epidemicznych, jak i w przestrzeni cyfrowej.
Z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja instytucje kultury prowadzone lub współprowadzone przez Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu realizują niemal 100 wydarzeń w całym kraju, a także na Litwie i Ukrainie.
Muzeum Historii Polski w Warszawie i Instytut Historii Litwy w Wilnie przygotowały wystawę plenerową „Konstytucja 3 Maja”, która przybliża okoliczności powstania pierwszej w Europie, a drugiej na świecie ustawy zasadniczej. Wystawa prezentowana jest w języku polskim, litewskim, ukraińskim oraz angielskim. Oficjalny wernisaż odbywa się dzisiaj w Wilnie. Następnie ekspozycja będzie pokazywana w wielu miastach na Litwie i w Polsce. Z kolei od 20 maja wystawę będzie można oglądać na Ukrainie w Kijowie.
20 października, w rocznicę Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, w Muzeum Narodowym – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie zostanie otwarta wystawa przygotowywana we współpracy z Zamkiem Królewskim w Warszawie oraz Instytutem Adama Mickiewicza. Na wystawie znajdą się wyjątkowe eksponaty, takie jak rękopis Ustawy Rządowej z 1791 czy obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 maja” z 1871 roku. W Wilnie pokazane zostaną także portrety wybitnych uczestników Sejmu Czteroletniego oraz liczne dzieła sztuki związane z epoką stanisławowską. Wystawę przygotowaną we współpracy z Zamkiem Królewskim w Warszawie będzie można podziwiać w Wilnie do stycznia 2022 roku.
Wśród innych propozycji związanych z obchodami rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja są m.in.:
- Koncert nadzwyczajny Orkiestry Filharmonii Narodowej z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja (online).
- Wykłady organizowane przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, Zamek Królewski w Warszawie oraz Archiwum Państwowe w Kaliszu (online i stacjonarnie – w zależności od sytuacji epidemicznej).
- Pełnometrażowy film dokumentalny „3 Maja, czyli dziś” przygotowany przez Biuro Programu „Niepodległa” we współpracy z wieloma instytucjami kultury (online).
- Warsztaty interpretacji tekstów poetyckich, prowadzone przez Teatr Muzyczny w Łodzi (online).
- Jasnogórski Koncert Pieśni Maryjnych (MKDNiS, Biuro Programu „Niepodległa”, Polsat, Zespół Pieśni i Tańca „Śląsk” im. Stanisława Hadyny – transmisja telewizyjna).
- Warsztaty edukacyjne dla rodzin z dziećmi (online i stacjonarnie – w zależności od sytuacji epidemicznej).
- Liczne wystawy, wystawy plenerowe i pokazy, adresowane do wszystkich grup wiekowych (online i stacjonarnie – w zależności od sytuacji epidemicznej).
Część wydarzeń jest realizowana 3 maja, część odbędzie się w terminie późniejszym, a ich formuła (online/stacjonarnie) będzie uzależniona od sytuacji epidemicznej (źródło:https://www.gov.pl/web/kulturaisport/obchody-230-rocznicy-uchwalenia-konstytucji-3-maja–100-wydarzen-online-i-stacjonarnie).
Pełna lista wydarzeń znajduje się tutaj.
Odwiedź specjalną stronę przygotowaną w związku z 230. rocznicą Konstytucji 3 Maja.
OBEJRZYJ pierwszy z serii filmów edukacyjnych „Ożywione obrazy” – Upadek Rejtana. Przyjrzyj się bliżej dramatycznej scenie, jaka rozegrała się na Sejmie Rozbiorowym w kwietniu 1773, uwiecznionej na wielkoformatowym płótnie przez najwybitniejszego z malarskich kronikarzy dziejów Polski. Poznaj głównych bohaterów tego wydarzenia i kontekst historyczny, który mu towarzyszył.
OBEJRZYJ wielkoformatowe płótno Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja 1791 roku” – najsłynniejsze przedstawienie tego wyjątkowego momentu w dziejach Rzeczypospolitej, jakim był dzień zaprzysiężenia Ustawy Rządowej. Przyjrzyj się bliżej triumfalnemu pochodowi posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty św. Jana wśród wiwatujących mieszkańców Warszawy i zwróć uwagę na szczegóły, skrywające w sobie całą skarbnicę wiedzy na temat tego niezwykle ważnego, a zarazem jakże trudnego czasu w historii Polski.
Seria „Ożywione obrazy” towarzyszy wystawie „Polskie elity a upadek Rzeczypospolitej. 230 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja”. Więcej o wystawie znajdziesz TUTAJ.
