Literacka Nagroda Nobla 2021 została przyznana...
Poznaliśmy nazwisko laureata Nagrody Nobla w dziedzinie literatury – jak ogłosiła Akademia Szwedzka, został nim tanzański pisarz Abdulrazak Gurnah. Pisarz został uhonorowany „za bezkompromisową i cechującą się współczuciem refleksję nad skutkami kolonializmu i losem uchodźców, znajdujących się w przepaści między kulturami i kontynentami”.
Kim jest tegoroczny noblista?
Abdulrazak Gurnah urodził się w 1948 roku na Zanzibarze.
W 1968 r. wyjechał na studia do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszka do dziś. Wykładał na Uniwersytecie w Kent, gdzie zajmował się głównie literaturą postkolonialną. W dorobku ma dziesięć powieści i jeden zbiór opowiadań. Żadna z jego książek nie została dotychczas wydana w polskim przekładzie.
Największą popularność jako pisarz zdobył na przełomie wieków. Napisał wtedy swoje najgłośniejsze powieści: „Paradise” („Raj”) z 1994 r., „By the Sea” („Nad morzem”) z 2001 r. oraz „Desertion” („Opuszczenie”) z 2005 r. Za „Paradise” był nawet nominowany do nagrody Bookera, a ponadto w 2016 r. zasiadał w jej jury.
„W swej twórczości Abdulrazak Gurnah przygląda się doświadczeniu uchodźcy, skupia się na jego tożsamości, świadomości i samoocenie. Bohaterowie tych książek są rozdarci pomiędzy kulturami, kontynentami, pomiędzy życiem jakie mieli, i tym które ich czeka. Ten stan wprawia ich w nieustanne poczucie niestabilności i rozchwiania, którego nigdy nie potrafią się pozbyć” – pisała o laureacie, w jednym z komunikatów, Szwedzka Akademia.
O literackiej nagrodzie Nobla
Literacka Nagroda Nobla przyznawana jest od 119 lat. Jej polscy laureaci to Henryk Sienkiewicz (1905), Władysław Reymont (1924), Czesław Miłosz (1980), Wisława Szymborska (1996) i Olga Tokarczuk (2018). Pięć razy wyróżniono nią dwie osoby jednocześnie, a siedem razy w ogóle nie wyłoniono laureata. Wśród 116 nagrodzonych pisarzy znalazło się jedynie 16 kobiet.
Literackiego Nobla najczęściej dostawali pisarze i poeci z obszaru języka angielskiego – aż 29 razy. Twórców francuskojęzycznych na liście dotychczasowych noblistów jest 14, podobnie jest w przypadku twórców niemieckojęzycznych. Kolejna grupa laureatów literackiej Nagrody Nobla to twórcy piszący po hiszpańsku (11), szwedzku (7), włosku (6), rosyjsku (6) i polsku (5).
Średni wiek laureata to 65 lat. Najmłodsza z wyróżnionych osób miała 41 lat (Rudyard Kipling nagrodzony w 1907 r.), a najstarsza – 88 (Doris Lessing, laureatka z 2007 r.).
W historii nagrody tylko dwa razy przyznano ją pośmiertnie — w 1931 r. uhonorowano nią Erika Axela Karfeldta, wybitnego poetę i członka Szwedzkiej Akademii, który przez 20 lat pełnił funkcję jej sekretarza, w 1961 r. zdarzyło się, że laureat Dag Hammarskjold zmarł pomiędzy ogłoszeniem werdyktu Akademii a ceremonią wręczenia Nobla. W 1974 r. w regulaminie nagrody zastrzeżono, że może być ona przyznawana tylko żyjącym literatom.
Osiem razy — w latach 1914, 1918, 1935, 1940– 43 i 2018 – nagrody nie przyznawano.
Pięciokrotnie literacką Nagrodę Nobla przyznano podwójnie. Otrzymali ją wspólnie w 1904 r. hiszpański dramatopisarz Jose Echegaray i francuski poeta Frederic Mistral. W 1917 r. dwoma noblistami zostali Duńczycy: Henrik Pontoppidan i Karl Gjellerup. Kolejny raz dwoma laureatami byli w 1966 r. szwedzka poetka Nelly Sachs i prozaik z Izraela, tworzący w języku hebrajskim Samuel Joseph Agnon. Po raz czwarty podwójny Nobel został przyznany w 1974 r. Szwedom: pisarzowi Eyvindowi Johnsonowi i poecie Harry’emu Martinsonowi. W 2019 r. laureatami zostali Olga Tokarczuk i austriacki pisarz Peter Handke.
Tylko dwóch pisarzy nie przyjęło nagrody — Jean Paul Sartre (argumentował, że „pisarz nie powinien dać się przekształcić w instytucję”) i Borys Pasternak (któremu przyjęcia nagrody zakazały władze radzieckie).
Polscy laureaci Literackiej Nagrody Nobla
- Henryk Sienkiewicz w 1905 r.
- Władysław Reymont w 1924 r.
- Czesław Miłosz w 1980 r.
- Wisława Szymborska w 1996 r.
- Olga Tokarczuk (nagroda za 2018 przyznana w 2019 r.)
