Dzisiaj, 14  listopada, mija 115. rocznica narodzin Astrid Lindgren.

Dziennikarze obliczyli, że ze wszystkich wydanych na świecie książek Astrid Lindgren można by ustawić 175 wież Eiffla. Jej powieści przetłumaczono na 73 języki.

Pippi Pończoszanka, bracia Lwie Serce, Mio, Emil ze Smalandii, dzieci z Bullerbyn, Karlsson z Dachu – to tylko kilkoro bohaterów wymyślonych przez Astrid Lindgren, najsłynniejszą pisarkę dla dzieci.

Kim była kobieta, która wymyśliła najsilniejszą dziewczynkę świata, pozwoliła wiejskiemu chłopcu psocić do woli, a chorobę i śmierć pokazała tak, że do dziś z jej książek korzystają terapeuci i lekarze? Kim był człowiek, który nauczył nas rozumieć dzieci w zupełnie nowy sposób, kochać zwierzęta, patrzeć na ręce politykom i wchodzić na drzewa w wieku sześćdziesięciu lat? To historia każdego z nas, którzy z jej książek uczyliśmy się życia.

Astrid w dorosłym życiu musiała zmierzyć się z samotnym wychowaniem dziecka, przeprowadzką do wielkiego miasta, radością tworzenia i troską o kolejny dzień. Miała osiemnaście lat, gdy zaszła w ciążę z mężczyzną, którego imienia nigdy nie ujawniła. Po skandalu, jaki wybuchł w jej wiosce, musiała wyprowadzić się z domu i urodzić syna w duńskim szpitalu Królestwo – jedynym, gdzie nie odbierano dzieci samotnym matkom. Nie mogła się nim jednak opiekować i Lars trafił do zaprzyjaźnionej rodziny zastępczej. Późno zaczęła pisać – debiutowała w wieku trzydziestu siedmiu lat, ale jej książki natychmiast spotkały się nie tylko z uznaniem, ale i wywoływały debaty narodowe, jak choćby ta, czy Pippi nie zepsuje dzieciom charakterów swoim anarchizmem.

„Astrid Lindgren broniła prawa dzieci do życia własnym życiem. Dawała dzieciom prawo do tego, żeby miały rację” – Grzegorz Leszczyński, historyk literatury dziecięcej.

„Astrid wie, co to smutek, samotność i bieda. I dlatego potrafi z taką wrażliwością pisać o samotnych i nieszczęśliwych dzieciach. Ale tylko o dzieciach. Jej dorosłe życie nigdy nie było ważnym impulsem dla tworzenia. Kiedy śledzi się jej twórczość i to, co o niej napisano, jawi się człowiek o zdecydowanych poglądach, klarownych i prostych kryteriach wartości. Bo Astrid Lindgren wie, co w życiu jest ważne: miłość, dobro, przyjaźń, wrażliwość na krzywdę drugiego – to dla niej wartości najwyższe i daje im wyraz, przy czym nie omija tematów takich jak śmierć” – Anna Węgleńska, tłumaczka książek Astrid Lidgren.

⋇⋇⋇

Pisarka urodziła się 14 listopada 1907 roku w małej wiosce na południu Szwecji. Wiele swoich późniejszych literackich pomysłów zaczerpnęła z zasłyszanych w dzieciństwie legend i opowieści. W wieku siedemnastu lat rozpoczęła pracę w lokalnej gazecie. Niedługo później została samotną nastoletnią matką. Oddała syna do przybranej rodziny w Danii i odebrała go po kilku latach, kiedy wyszła za mąż. Jako spodziewająca się dziecka osiemnastolatka Lindgren przyjechała do Sztokholmu, gdzie mieszkała przez całe swoje dorosłe życie. W latach 1946–1970 pracowała w oficynie Raben & Sjoegren, potentata na rynku szwedzkiej literatury dziecięcej, wydawcy jej przyszłych utworów.

Zadebiutowała w 1944 roku Zwierzeniami Britt-Mari, które przyniosły jej nagrodę w konkursie na najlepszą powieść dla dziewcząt. Rok później ukazała się Pippi Langstrump. Imię i postać Pippi wymyśliła córka Lindgren, Karin. Podobno nudząc się podczas choroby, zażądała od mamy opowieści o tajemniczej postaci o takim imieniu. Rękopis był gotowy na dziesiąte urodziny Karin w 1944 roku.

Szef szwedzkiego wydawnictwa Bonnier, na którego biurko trafiła Pippi, był przerażony. „Cukier na podłodze i bałagan w dziecięcym pokoju! Nie miałem odwagi wziąć za to odpowiedzialności” – wspominał Bonnier po latach, przyznając jednocześnie, że popełnił wielki błąd. Na wielkiej popularności Pippi skorzystało wydawnictwo Raben & Sjoegren, które opublikowało książkę w 1945 roku.

Pippi pojawiła się w czasach, gdy małe dziewczynki miały być posłuszne i nie zadawać pytań. „Postać tej nienormalnej dziewczynki i jej niesmaczne przygody opisane w książce Lindgren mogą pozostawić jedynie bardzo nieprzyjemne, szarpiące duszę wspomnienie” – pisał w końcu lat czterdziestych John Landqvist, szwedzki krytyk literacki i profesor pedagogiki. Ale dzieci pokochały rudowłosą bohaterkę.

W 1947 roku Lindgren opublikowała pierwszą książkę z cyklu Dzieci z Bullerbyn – opowieść o dzieciach z malutkiej górskiej wioski. Uznanie czytelników Lindgren zaskarbiła sobie także opowieściami detektywistycznymi o Blomkviście.

W 1954 roku pojawiła się baśniowa powieść Mio, mój Mio zaliczana do największych osiągnięć literackich autorki. Krytycy podkreślili psychologiczną siłę tej książki. Lindgren doskonale rozumiała, że dzieci potrzebują w literaturze czegoś więcej niż sielankowe bajeczki.

W latach sześćdziesiątych autorka zapoczątkowała serię humorystycznych opowieści o Emilu. W 1971 roku ukazała się powieść fantastyczna Bracia Lwie Serce, w której Lindgren złamała kolejne tabu, jakim w literaturze dziecięcej XX wieku był temat śmierci. W Ronji, córce zbójnika z 1981 roku doszły do głosu akcenty skandynawskich podań – pierwszoplanową „postacią” stała się przyroda.

Astrid Lindgren napisała prawie 100 książek dla dzieci, przetłumaczonych na 76 języków i sprzedanych w 80 mln egzemplarzy, licząc tylko wydania oficjalne. Wraz z wydaniami pirackimi liczba sprzedanych egzemplarzy sięga setek milionów.

Na podstawie jej książek tworzono sztuki teatralne, musicale. Wiele z nich doczekało się adaptacji filmowych.

W 1992 roku autorka uznała, że czas już na odpoczynek i przestała pisać. Zmarła 28 stycznia 2002 roku w Sztokholmie w wieku 94 lat.